Một số câu hỏi minh họa và hướng dẫn trả lời câu hỏi theo định hướng phát triển năng lực học tập môn Lịch sử cho học sinh khi học phần lịch sử thế giới hiện đại

                    

                 Trong bài viết trước, chúng tôi đã đưa ra các năng lực học tập chuyên biệt môn Lịch sử và một số câu hỏi minh họa khi học lịch sử từ thời nguyên thủy đến cận đại. Để giúp các em ôn tập tốt hơn cho đợt kiểm tra định kì lần thứ hai, trong bài viết này, chúng tôi tiếp tục đưa ra những câu hỏi minh họa theo các năng lực và hướng dẫn trả lời các câu hỏi về nội dung lịch sử thế giới hiện đại. 

 1. Năng lực tái hiện sự kiện, hiện tượng, nhân vật 

Câu 1. Trình bày hoàn cảnh và những quyết định quan trọng của Hội nghị Ianta (2/1945)? 

  Hướng dẫn trả lời:

 * Hoàn cảnh lịch sử: 

– Đầu năm 1945, Chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn cuối, nhiều vấn đề quan trọng và cấp bách đặt ra đối với các nước Đồng minh: + Nhanh chóng đánh bại hoàn toàn chủ nghĩa phát xít Đức và Nhật. + Tổ chức lại trật tự thế giới mới sau chiến tranh. + Phân chia khu vực đóng quân theo chế độ quân quản ở các nước phát xít chiến bại và phân chia phạm vi ảnh hưởng của các nước tham gia chiến tranh chống phát xít. – Từ ngày 4 đến ngày 11/2/1945, hội nghị quốc tế được triệu tập tại Ianta (Liên Xô) với sự tham dự của nguyên thủ 3 cường quốc là Liên Xô, Mĩ, Anh nhằm giải quyết các vấn đề trên.

- Những quyết định quan trọng của Hội nghị: 

 Thống nhất việc tiêu diệt chủ nghĩa phát xít Đức và chủ nghĩa quân phiệt Nhật. 

Thành lập tổ chức Liên hợp quốc nhằm duy trì hoà bình và an ninh thế giới. 

Thoả thuận về việc đóng quân tại các nước nhằm giải giáp quân đội phát xít, phân chia phạm vi ảnh hưởng ở châu Âu và châu Á.

 Câu 2. Nêu những thành tựu của nền kinh tế Tây Âu giai đoạn 1950 – 1973 và cho biết nguyên nhân đưa đến những thành tựu đó?

Hướng dẫn trả lời:

 * Thành tựu: 

 - Từ đầu những năm 50 đến đầu những năm 70 (thế kỷ XX), nền kinh tế các nước Tây Âu phát triển nhanh. Nước Đức trở thành nước công nghiệp thứ ba, Anh trở thành nước công nghiệp thứ tư, Pháp trở thành nước công nghiệp thứ năm trong hệ thống TBCN. 

 - Từ đầu thập kỉ 70, Tây Âu đã trở thành một trong ba trung tâm kinh tế – tài chính lớn của thế giới. - Các nước Tây Âu có nền khoa học – kĩ thuật phát triển cao, hiện đại. - Quá trình liên kết khu vực ở Tây Âu diễn ra mạnh mẽ với sự hình thành Cộng đồng kinh tế châu Âu (EEC) năm 1957 và Cộng đồng châu Âu (EC) năm 1967. 

* Nguyên nhân của sự phát triển: 

- Áp dụng những thành tựu của cuộc cách mạng khoa học – kĩ thuật hiện đại.

 - Vai trò của nhà nước trong việc quản lí và điều tiết, thúc đẩy nền kinh tế. 

- Tận dụng tốt cơ hội bên ngoài cho sự phát triển của đất nước. 

2. Năng lực xác định mối liên hệ, tác động giữa các sự kiện, hiện tượng
Câu 1. Những quyết định của Hội nghị Ianta (2/1945) tác động như thế nào đến tình hình thế giới? Hướng dẫn trả lời: – Những quyết định quan trọng của Hội nghị và những thoả thuận sau đó trở thành khuôn khổ của trật tự thế giới mới (trật tự hai cực Ianta). - Trên thế giới dần dần hình thành hai hệ thống xã hội đối lập: + Ở châu Âu: Tây Âu TBCN, Đông Âu XHCN; CHLB Đức TBCN và CHDC Đức XHCN. + Ở châu Á: Đại Hàn Dân Quốc TBCN và CHDCND Triều Tiên XHCN… 

Câu 2. Sau Chiến tranh lạnh, xu thế toàn cầu hóa diễn ra ngày càng mạnh mẽ. Xu thế này tác động như thế nào đến Việt Nam? 

Hướng dẫn trả lời: 

- Toàn cầu hoá vừa là thời cơ, vừa là thách thức đối với các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam.

 – Về mặt tích cực: thúc đẩy nhanh sự phát triển và xã hội hoá của lực lượng sản xuất, đưa lại sự tăng trưởng cao, góp phần làm chuyển biến cơ cấu kinh tế…

 – Về mặt tiêu cực: làm trầm trọng thêm sự bất công xã hội, đào sâu hố ngăn cách giàu nghèo, đời sống của con người kém an toàn hơn…

  3. Năng lực so sánh, phân tích, khái quát hóa 

Câu 1. Phân tích nguyên nhân Xô – Mĩ chấm dứt Chiến tranh lạnh?

 Hướng dẫn trả lời: 

- Cuộc chạy đua vũ trang kéo dài bốn thập kỷ đã làm cho cả hai nước quá tốn kém và bị suy giảm thế mạnh trên nhiều mặt so với các cường quốc khác. 

- Sự vươn lên mạnh mẽ của Nhật Bản và Tây Âu… trở thành những đối thủ cạnh tranh đối với Mĩ. Còn liên Xô lúc này nền kinh tế ngày càng lâm vào khủng hoảng trầm trọng. Liên Xô và Mĩ đều thấy cần phải chấm dứt Chiến tranh lạnh để có cục diện ổn định, đối thoại, cùng tồn tại hòa bình và phát triển. 

- Cuộc chiến tranh kinh tế toàn cầu đòi hỏi các nước cần chấm dứt Chiến tranh lạnh, chấm dứt chạy đua vũ trang để tập trung phát triển kinh tế…

 Câu 2. Phân tích những xu thế phát triển của thế giới sau Chiến tranh lạnh? 

Hướng dẫn trả lời: 

- Sau Chiến tranh lạnh, hầu như tất cả các quốc gia đều ra sức điều chỉnh chiến lược phát triển lấy kinh tế làm trọng điểm. Xây dựng sức mạnh tổng hợp của quốc gia thay thế cho chạy đua vũ trang đã trở thành hình thức chủ yếu trong cuộc cạnh tranh giữa các cường quốc. 

- Sau Chiến tranh lạnh, quan hệ giữa các nước lớn được điều chỉnh theo chiều hướng đối thoại, thỏa hiệp, tránh xung đột trực tiếp. Mối quan hệ giữa các nước lớn ngày nay mang tính hai mặt: mâu thuẫn và hài hòa, cạnh tranh và hợp tác, tiếp xúc và kiềm chế... 

- Sau Chiến tranh lạnh, hòa bình và ổn định là xu thế chủ đạo của tình hình thế giới. Tuy nhiên, ở nhiều khu vực vẫn diễn ra nội chiến và xung đột, nhiều nơi lại bộc lộ chủ nghĩa li khai, chủ nghĩa khủng bố.... 

- Sau Chiến tranh lạnh, thế giới đã và đang chứng kiến xu thế toàn cầu hóa diễn ra ngày càng mạnh mẽ. Đối với các nước đang phát triển, đây vừa là thời cơ thuận lợi, vừa là thách thức gay gắt trong sự vươn lên của đất nước. 

4.Năng lực nhận xét, đánh giá, rút ra bài học lịch sử 

Câu 1. Em có nhận xét gì về Hội nghị Ianta (2/1945)?

 Hướng dẫn trả lời : HS trình bày theo ý kiến của mình theo định hướng sau:

 – Thực chất của Hội nghị Ianta là sự phân chia khu vực đóng quân và khu vực ảnh hưởng giữa các nước Đồng minh, trụ cột là Liên Xô và Mĩ. Điều này cũng cho thấy sự chi phối của hai nước Liên Xô và Mĩ trong quan hệ quốc tế. 

– Những quyết định quan trọng của Hội nghị và những thoả thuận sau đó trở thành khuôn khổ của trật tự thế giới mới (trật tự hai cực Ianta). Theo đó, thế giới được chia thành hai phe do hai siêu cường đứng đầu mỗi phe, đối đầu gay gắt, làm cho quan hệ quốc tế luôn trong tình trạng phức tạp, căng thẳng.

 Câu 2. Từ sự phát triển của nền kinh tế Tây Âu, em hãy rút ra những bài học kinh nghiệm cho Việt Nam trong việc phát triển kinh tế? 

 Hướng dẫn trả lời: HS trình bày theo ý kiến của mình theo định hướng sau: - Áp dụng khoa học – kĩ thuật vào sản xuất. - Nâng cao vai trò quản lý của Nhà nước đối với nền kinh tế. - Tận dụng các yếu tố bên ngoài để phát triển (vốn, công nghệ, hợp tác trong tổ chức ASEAN)…

 5. Năng lực vận dụng kiến thức lịch sử để giải quyết vấn đề thực tiễn đặt ra 

Câu 1. Những biến đổi của tình hình thế giới sau Chiến tranh lạnh đặt ra yêu cầu gì đối với nước ta? Hướng dẫn trả lời: HS trình bày theo ý kiến của mình theo định hướng sau: 

- Đảng và Nhà nước phải vững mạnh, linh hoạt, đề ra đường lối phát triển đúng đắn cho đất nước. 

- Luôn chú trọng giữ gìn độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ; giữ gìn bản sắc văn hóa; giữ vững ổn định chính trị, an ninh xã hội. 

- Nắm bắt thời cơ, tạo sức mạnh tổng hợp để phát triển đất nước, nhất là về kinh tế. 

- Nỗ lực hợp tác với các nước để giữ gìn hòa bình thế giới… 

Câu 2. Là một công dân Việt Nam, để góp phần phát huy thời cơ và hạn chế thách thức của đất nước khi gia nhập ASEAN, em cần phải làm gì? 

Hướng dẫn trả lời: HS trình bày theo ý kiến của mình theo định hướng sau:

 - Nghiêm chỉnh chấp hành chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. 

- Tích cực học tập, trau đồi tri thức khoa học, hiểu biết về tổ chức ASEAN và văn hóa của các nước trong khu vực. -

 Giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, giới thiệu văn hóa Việt Nam cho bạn bè ASEAN và thế giới… 

6. Năng lực thông qua sử dụng ngôn ngữ thể hiện chính kiến của mình 

Câu 1. Em có suy nghĩ gì về vấn đề sau khi trật tự hai cực Ianta sụp đổ, Mĩ có tham vọng thiết lập một trật tự thế giới “đơn cực” ?

 Hướng dẫn trả lời:HS trình bày suy nghĩ theo một số định hướng sau:

 - Trật tự hai cực Ianta sụp đổ, cực Xô tan rã đã tạo cho Mĩ một lợi thế tạm thời. Mĩ vẫn là quốc gia có sức mạnh hàng đầu thế giới về kinh tế, quân sự nên ra sức thiết lập trật tự thế giới một cực để làm bá chủ thế giới. 

- Tuy nhiên, thế giới không chấp nhận một trật tự do Mĩ đơn phương sắp đặt, nhất là trong tình hình hiện nay khi rất nhiều nước đang vươn lên mạnh mẽ về mọi mặt, vị trí hàng đầu của Mĩ đang bị lung lay. Mặt khác, chủ nghĩa khủng bố cũng là một trong những vấn đề đưa đến sự thay đổi trong chính sách đối ngoại của Mĩ… 

Câu 1. Năm 2015, Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) được thành lập. Em hãy viết một đoạn văn khoảng 100 từ về những lợi ích mà người dân Việt nam được hưởng từ Cộng đồng này?

 Hướng dẫn trả lời: HS trình bày suy nghĩ theo một số định hướng sau: 

- Người dân Việt Nam được sống trong môi trường hòa bình, an ninh an toàn, hữu nghị và hiểu biết lẫn nhau. - Có nhiều lựa chọn về dịch vụ và hàng hóa với giá cả thấp và chất lượng cao hơn.

 - Có nhiều cơ hội tìm kiếm việc làm có tay nghề tại các nước ASEAN khác. - Có nhiều cơ hội học tập và nâng cao trình độ. - Đi lại thuận tiện hơn trong các nước ASEAN… 

 Chúc các em ôn tập tốt!

 GV Nguyễn Thị Thanh Hải -NCM Lịch sử